picoodle.com

Thu tuamtuam

Thursday, May 30, 2013

2013 kum ciangciang, Tedim khawk sung aa mi, inn leh khuano phazah te

2013 kum ciangciang, Tedim khawk sung aa mi, inn leh khuano phazah te
Tedim gam sungah mi bangzah om?
=======================
2013 May khabei ciangciang -

1. Zomi (96915), Kayin (15), Kawl (633), Yakhine (22), Midang (65) Vekpi gawm (97650) om hi.

2. Khua (127), Inn (11769) leh Innkuan (14417) om hi.

3.Tedim khuapi sungah Inn(1769)leh Khuata ah Inn (10000) kiteeng in, Khuapi ah mi(19476), Khuata ah Mi (78174), Gawm (97650)ahi hi.

4. Kum (10) nuai Mi (20468), Kum (10-18)kikal Mi (18014), Kum (18) tungsiah Mi (59168) hi-in, Zogam Khuapi (9) leh Khuapino (Sub-Township) (4) sungah Mi a tampenpen ihhi hi.

Tuni 28.5.2013 Zogam bup ah Mi (570760) ki om hi.

Khual Suante

Note:
Tedim khawkbup, mi, a vekpi gawm pen 97650 hi in, Innkuan pen 14417 hi.
Tua ahih man in, 97650 pen 14417 tawh hawm le hang, 6.77 ki ngah hi.
Tua ahih man in, innkuan khat ah average in 7 ahih kei leh 6 ta ki om cih na dan in ki tuat thei hi.

Tua khit ciang, Tedim khuapi sung ah inn 1769 bek a om hang in, innkuan pen innpha zah sang' tam zaw thamtham ding hi. Banghanghiam cihleh, innsap aa, a teng tampi ki om hi. Tua ahih man in, mipha zah leh inn phazah ki tuat kaak thei lo ding hi.


Lungdam mahmah

 

Ka copy sawn hi ongkai khawmte tung lungdam.

Tuesday, May 28, 2013

PIANTIT (FRANCE) PAINA THU (1917-1918)


PIANTIT (FRANCE) PAINA THU (1917-1918)
Thu masa
Leitung galpi khatna 1914 kumin hong om ciangin England kumpi in gal huh dingin Ukpipa kiangah a na ngen a, Ukpipa Hau C Khup in gal huh ding mi 1033 na ngah sak hi. Tua te Piancit pai dingin 1917 May 27 ni lianin ih pu ih pate Tedim panin na ding khia uh hi. Piancit gam a tun uh ciangin gal leh sa mai-ah na semin kum 1 leh kha 6 sung na tam uh a, 1918 August kha-in Tedim na tung kik uh hi. Gal sungah thauvui thautang mai-ah na a sep lai-un inn lam zong thei dingin kilam en nawn hetlo uh hi ta leh mi 23 lo buang cidamin Zogam na zuan kik uh a Piancit pai ngei a hi Ka Pu Khualsuan (Phaiza) in hong gen ciangin "Tuipi tungah sun 40 leh zan 40 ka pai uh hi. Tuipi sungah ni sialpi cia-in hong suakin sialpi cia mahin tum kik hi. Tuihualte lian lua mahmah ahih manin thaupi tawh kikap kham zel hi," ci-in lamdang a sakna thu leh a tuak khak thute hong gen ciangin zaknopsa-in a mai-ah kamka heuhau liangin ka ngai thei zel hi.
Leitung galpi khatna 1914 Kumin piang a, tua gal kidona-ah Englandte tampi si-in Kham dangka Pound 900 Million val bei hi. England leh Franch kipawlin, Franch gamah a kisim laitakun Englandte in amau¡ö huhna gam tengah huhna mah ngen kawikawi uh hi. Tua hunin Ih Kawl gam England Kumpi in hong uk khin a hih manin, Kawl gamah zong huhna hong ngen kik uh hi. Sukte gam, Kamhau¡ö gam, Sihzang¡ö gam tengah huhna ngen dingin Mawlaik panin Deputy Commissioner F.O.Fowler 1917 January nipi masa sungin Tedim hong tung hi. Hih Ukpi 3 sung tengah ki kaikhawmin, gal huh ding gen hi. Amasa-in Ukpite in nanial uh hi. A hi zongin F.O Lowler in, 1891 June 23, ni a Thangpi a kibawl, kiciamna bulphuhin huhna hong nget ciangin, Ukpite in nanial ngam nawnlo uh hi. Hau Cinkhup makai-in Ukpite in amau uk sung ciatah mi kaihkhop sakin, Sukte gam panin mi 250, Kamhau gam panin, mi 700, Sihzang gam panin, mi 83, a gawm mi 1033 ngah sak uh hi. A kingen zah sangin a tam zaw ngah sak uh hi.
Gal huh ding a apai mite Tedimah kha 3 sung nasep sinsak phot uh hi. Kha 3 sung a man khit uh ciangin inn lamah kha lang sung ciah khuan pia uh hi. 1917 May 15 ni-in gal huh ding mi 1033-te Tedimah kituah uh a, Franch gal mai a na sem dingin, Tedim khua panin anuai a bangin pai uh hi.
1917 May 27: Zingsang nai 10:00 Tedim panin Dimlo-ah giak uh hi.
1917May 28: Dimlo panin Thangpi-ah giak hi.
1917May 30: Tulsuk panin Kawlpi-ah giak hi.
1917May 31: Kawlpi panin Gun khawm tung uh a, Gun khawm panin tum theih a tuamtuam tawh na muak uh hi.
1917 June: Gunkhawm panin Tembaw tawh Myanyanah zan thum tam uh hi.
1917 June 8: Myanyan panin Yangon tung uh hi. Sya Po tha in zing an nekpihin France pai ding teng, zatep bu nih, Khakhi puan-ak khat tek, pheituam khat, puan-ak tungsilh khat maimul khat leh sunsiah phel khat tek pia uh hi.
1917 June 9: Zogam panin a ki kha sukte tawh mangpha kikhakin, Yangon pan Tembaw tawh ding khia uh hi. 1917 June 13, Nitak nai 5:00 India Khuapi Culcutta tung uh a, Keizangte Khoigin a kam sung meima-inZato kahin Zato panin si hi. A luang mei tawh hal ding deihlo uh a hih manin, Vung Zakham maikai-in Khuapi pan tai 15 a ki gamlatna-ah vui uh hi.
1917June 24: Nitak nai 5:00 Culcutta pan Meileng tawh Bombay pai hi.
1917June 28: Nitak nai 6:00-ah Bombay khua tungin Zato-ah ki ensak uh a, khua vot thuak zolo mi 15 ciah sak uh hi.
1917June 29: Nitak nai 3:00 Sente¡ö Tembaw tuangin Bombay pan ding khia uh hi. Arabia tuipi tungah ni 13 sung paisuak uh hi.
1917 July 14: Nitak nai 5:00-in Eden huan tung uh a Inn sung lutpah theilo uh hi. Nai.7:00Pm, ciang lut thei uh hi.
1917 July 17: Eden pan Tembaw tawh ni 4 sung pai uh a, Izipt gam Suez canal zuan uh hi. 1917 ni 21 ni-in, Suez tung uh a, Tua kikal sehnel gam bekbek a hi hi. Suez canal pen Englandte¡övanleng phualpi hi a, a galvanlengte uh muhnop sa mahmah uh hi.
1917 July 26: Nitak nai 6:00 Suez Khuapi panin Meileng tawh pai uh hi.
1917 July 27: Zingsang 8:00 Egypt gam Alexandria khuapi tung uh a, nitak lamin Tembaw tawh paisuakin Italy gam Toronto khuapi tung uh hi. Tua mun pen nisat mahmah na mun hi a, amau¡ö suan tawm singkung bek po hi. Sing hamsa mahmah hi. Tui nisa-ah lumsak masa-in tua khit ciangin meitungah suang pan uh hi. Sing kung tungah Toktol tam mahmah ahih manin, Toktol khua ci-in ciamteh uh hi.
1917Augustni 6 ni-in. Toronto khua panin meileng tawh ni 8 sung pai-in, Moh leh niangtui bekbek tawh vakin nuamsa mahmah uh hi.
1917August14: Franch Khuapi Marselles a tun uh ciangin, Khasum Rs. 50/- Oversea Allowvance Rs. 100/- sang sak uh hi. Sukte leh Sihzang mi teng, No.61 Labour Corp min pia-in, Kamhau¡ö mi No. 62 Labour Corp min pia a, Capt, Rund-all in uk hi.
1917 Aug 24: Marselles khua panin meileng tawh ding khia kikin, England leh Germanyte¡ö kikapna mun Bikot camp 1917 August 27 ni-in tung uh hi.
Tua lai-ah nasep laitakin, Tonzangte Neng Zalang in khutlet bomb khat puakkhamsak kha a hih manin, mi 6 liamin tuate Zato pension kipia hi. Bikot camp panin Brazil-ah ki tuah kik uh a, tua campah a om sungun sun leh zanin thauging bekbek kawlmim kanpuak ging bangin tai 100 huam sung, thautang san ziahzuah ci-in lim gen mahmah uh hi.
Piancit paite pen galkap hilo-in vansiate khawmtuah, galte¡ö zat ding thauvui thautang annek tui dawn, a suah a sang leh a kisam bangbang a sem uh a hi hi. Tua bangin a lauhuai galmai samai-ah lungleng khuangai-in a om sungun, a ki hehnepna-un, Alexandria khua a a om sung vua, Gualkhate tawh tuipek a kidemna uh khawng, Arabia tuipi tung a nawk lai vua, amuh uh ngasa inn ciacia a phate kikumin holim mahmah uh hi.
Alexandria a om sungun Gualkhate tawh tuipek kidem uh a, Gualkha galkap 9, Zato kipuak a hih manin, tuipek ding kikham hi. Arabia tuipi kantanin, tui hualte nasia lua mahmah ahih manin, Motor kham bangin khamin an ne zolo tui dawn zolo-in a om laitakun inn ciacia, saipi ciacia a pha ngasa (Whale) gual khat ciangin tul val bang a pha ding tai 2 sung bang, nisuahna pan nitumna lam manawhin a tai hanhan ngasa a muh uh ciangin lamdang sa-in muhnop sa mahmah uh hi.
Bikot khua a om lai-un a na seppih uh midangte tawh, lungnop nadingin bawlung kidem zel uh hi. Tua kidemna-ah na zo uh a hih manin, Piancitte in lamdang sa-in a pahtawina uh Lian Zakham in a nuai abangin la na phuak hi.
(a) Piantui a zal mi zatam tein, kua vontawi bel hiam ci e,
(b) Kua vontawi ci’n khau bang sut ing, puvon ngo sal bang lange,
Hih bangin ihpu ihpate ahunhun amunmunah, midangte¡ö sangin a hatnate uh na lakkhia uh a, mite zahtak leh pahtwi-in na om uh hi. Bikot campah a om sungun, England galkap suah theih nadingin British Parliament-ah ngen uh a, England Kumpi in ih pu ihpate, galhan dan, galsiam dan thei khin uh a hih manun, piak dingin thu zasak uh hi.
Tua hun laitakin Tonzangte Khup Zadal in, kampau khialhna khat tawh kimanin, a suahtak khit ciangin buksau natna khat tawh si hi. Tua pa pen England galkapte in thupi takin zahtakna tak tawh vui uh hi. 1917 December kha-in, England Prime Minister leh galkap mang pawl khatte Brazil camp-ah pai uh a, Tonzangte Gin vum leh a lawmte pawl khat in, zahtakna na pialo kha uh a hih manin kha 3 sung thong kiasak hi.
2. London paina:
Brazil camp a na semte khen 78, pha uh a, tua sung panin No. 61 leh No. 62, Labour corpte¡ö hanciamna leh nasep siamna minthang mahmah a hih manin, Kumpi King george V. in, ¢¨Ki mu nuam ing,¡ø ci a hih manin, a kimu dingin corp 2 sung panin ki teng khia uh hi. Tuate Kumpipa tawh kimu dingin, 1918 Marc ni 9 ni-in ding khia-in, ni 10,ni-in, Boulogue khua pan Tembaw tawh English Channel kantanin pai uh a, nitak nai 4-in England Tembaw khawlna tung uh hi. Tua panin Meileng tawh pai-in, nitak nai 9-in London meileng khawlna tung uh hi. Tua lai-ah Uliante in na dawn uh a, Indiate¡ö tunna inn khat (9th Floor) tung sak uh hi.
Tua inn deipi sungah Prime Minister leh Minister dangte in na muak uh hi. Zingsang nai 11, ciangin kumpipa tawh kimu ding leh, galkap puan silh ding vaikhak uh a, khut kilenin kikhen uh hi. England Kumpi in a khangkhangin atenna Buckingham place-ah Kumpi King george v. tawh kimu ding a pai teng:-
Mawlaik Deputy Commissioner F.O. Fowler
Subidar Mangpum (Khuasak)
Interpreter Thawng Zakai (Muizawl)
Company Commender.Songtheu (Tualzang)
Interpreter. Thuampau (Khawsak)
Company Commander.Vungh Zakham (Tonzang)
Company commander. Kam Zanang (Tuipi)
Company Commander. Hau Zanang (Heilei)
Platoon Comander. Hang Khawcin (Tuitawh)
Platoon Commander. Thiaukam (Kaptel)
Sergeant. Vialzen (Vangteh)
3. Kumpipa tawh kimuhna:
1918 March 11 zingsang nai 8,-in,Uliante in a zintunna uh panin Motor tawh la-in Kumpipa tawh Kumpipa¡ö innah paipih uh hi. Khamtawh kizut a sau mahmah Saha 4 leh sailu 2 a kisuanna Kumpipa¡ö zin dona inn dei sungah kigualin, Kumpipa¡ö hong pai ding ngak uh hi. Zingsang nai 9-in Kumpipa a galkap puan tawh kizemin huihluai tawh hong tuak sukin, 3 vei zahtakna a piak khit uh ciangin khut kilenin a nuai a bangin kumpipa in thu hong gen hi.
4. Kumpipa thu gente:
Hih zahtak a a gamla, Zogam Tedim panin, gal huh ding a hong pai Labour corp 61 leh 62 sung panin, galmai nasepna khempeuhah deihsakna tak tawh, hanciamin paubanna omlo-in, hoihtakin zo cih ka za hi. Ka lungdamna bangmah tawh kiteh theilo-in ka lungdam hi. Leitung hunah, England Kumpi¡ö thu neihna a bei matengin, England mi khat ka om lai tengun, Zomi, Tedim mi peuhmah gilkial dangtakin hong puk sisak lo ding hi ung. Na gentheihna mun khempeuh vuah England Kumpi in hongkem ding hi ung.” Ci-in thu a gen khit ciangin, “Note tawh sau veipi ka om nop hangin, ka nasepna tamin hun ngahlo ka hihmanin, ka dah mahmah hi. London khua-ah na om sungun, na lamdang tuamtuamte Ministerte in hong lak kawikawi ding hi,” ci-in thu a gen khit ciangin, khut kilenin kikhen uh hi.
Tua khit ciangin Zo mi Tedim mite, Kumpipa lim kisuanna inn dei sungah, man (Photo) kizaih uh hi. Minister khat in makaihin kumpipa¡ö inn sung panin nidang lai a, mawhnei kumpinu kithahna nalamdang tuamtuamte etpih kawikawi hi. Kumpipa inn tai 2 huam bang zai hi. Inn tungah dial mun 16-ah kikhai a, Nidang lai London khua meikatna leh, zinlinna te lim sungah ensak uh hi.
Kumpi inn sungah naupang kum 12 gual a pha mi 150-te in, Kumpipa lungnopna dingin, nisimin Benkhaza (Music) tumin lam zel uh hi, ci-in ki gen hi.
1918 March 12, ni-in Parliament kikhopna-ah kahsak uh hi. A pai ma-un Kumpipa Zum khan vel masa uh hi. Parliament kikhopna inn sung a lut uh ciangun, mipite in zahtakna pia-in ding uh hi. Kikhopna a man uh ciangin, Kawlgam Governorpa in, a innah moh leh niangtui tawh vak hi. Tua lai a nasep sin Kawl mi 13-te tawh, kiho khawmin nitak ciangin Cenima etpih uh hi.
1918 march 13, zingsang an nek khit ciangin, ganhing khawina (Zoo) en uh hi. A ciah uh ciangin Whiter leh whiteson companyte in, Singgahtui tawh vak hi.
1918 March14 ni-in, England Kumpi a sem ngei khempeuh leh, vaihawm ulian khempeuhte¡ö laizangah, Kumpi King george V. 4-te¡ö innkuan lim omna etpih uh hi. Tua mun a cing galkap khat, Songtheu in milim sa-in a khamul a lawnsak kha hi. Tua lai pen milim lah mihing kisa, mihing lah milim kisa thei hi, ci-in gen uh hi. Nitak lam ciangin, Kham leh ngun ki bawlna sik namkim leh van tuamtaum kibawlna munte en uh hi. 1918 March 15 nitak an nek khit ciangin, London khua nawl a om vanleng bawlna mun etpih uh hi.
1918 march 16 ni-in India Governorpa in an vak a, An a nek khit uh ciangin Roll company leh Whiteson Companyte in sam leuleu uh hi. Nek theih dawntheih tuamtuam tawh zindo uh hi. Roll Company inntung a sang pen munah, bawlung tualpi om a, tua panin London khua sung kimu thei hi. Roll Company inn laizangah inn tung leh inntual kikal, khuampi khat om a, a kim kot mel tuamtuam nei singpek tawh kizem hi. Sabuai bangin ki umcip hi. Tua khuam pen a tawntungin kipei den a, van leite in khuam kipei den tunga sabuai sungah sum khia leh vante a mau¡ö gei sabuai-ah hong pai lel hi, ci-in gen uh hi.
Lampi gei vanzuaknate- ah, a van man zah ding sum kikhia-in, Switch ki mek leh a leinop van pusuak hi. 1918 March 20 ni-in ciah kik ding gelna a om hangin, Germany galkap a kiman tul 300-te puakna-in Tembaw teng kizang ahih manin, ciah theilo uh hi.
1918 March 22, ni-in London pan ciahkhia-in, Brazil camp a tun uh ciangin, England galkap lut theihna ding lai tunga, galkap a suak nuamte galkap dan sin dingin Lyons camp-ah kisuan uh hi. Tuate pai khiat ni zanin, thautang koihna innpi bomb in kha a, tua munah ki om ngam nawnlo-in mundangah kitai hi. Galtaina mun panin, England galkap a suak nuam lote inn lamah ciahsak hi. England galkap suak a, Lyons camp a galkap sinte a nuai abangin za kipia hi:-
1.Capt F.O Fowler – Colonel
2. Gordon - Lt. Colonel
3. Warald – Major
4. Ohtakhin –Captain
5. Thawng Zakai -Captain –Muizawl
6. Thuampau - Captain –Khuasak
7. Vung Zakham - Leutanant –Tonzang
8. Songtheu - Leutanant Kaptel
9. Kam Zamang - Lieutanant –Tuipi
10. Kimvungh -Lieutanant – Lamzang
11. Do Cinlian -Lieutanant – Haupi
12. Cinkhai -2nd,Lieutanant –Tuitum
13. Lian Zathang -Lieutanant – Laitui
14. Pau Cinlian -Lieutanant – Gamngai
15. Pau Zacin -Subidar – Suangzang
Atung a bangin za tuamtuamte a piak banah, Sergeant, Corporal akipan za tuamtuam a ngah tampi ki om hi. Tuate Lyons camp-ah nipi 3 sung galkap dan a sin sak laitakin Zo gam panin laikhak ki ngah a, Kuki Thahdo leh Hakha gal kisimna hangin lo ki kho theilo cih thu a zak ciangun, Zo gam ciah kik dinga khuan ngen uh a, 1918 July kha-in hong ciahin August kha-in Tedim hong tung uh hi. Piancit gamah Kum khat leh kha 6 sung na sem uh a, galmai leh natna tawh hong sihsante longal, Mangkang Kumpi in minphatna PAHTAWINA LAI (Certificate) khat ciat hi bangin pia hi.
CERTIFICATE
This is Certificate is given to ------------ who enrolled voluntarily as a mate in the Burma labour Corp and worked in france for the British Government during the great war. He worked loyally and well in all; weather by night as well as by day and every advance and often dangerous condition and willingly and cheerfully bare his share of the burdens of the day. This fact should ever be remembered to his credit by those who have any dealings with him and may all officials deal with him and his family in the liberal for him on which the place his service at the disposed of the empire in its hour of stress may he and his family never be forgotten.
Sd/-
F.O Fowler (Capt)
Burma Commission
Piancit pai Labour Corps a nasemte lungzuan khuangaihna tuamtuam kawm kalah mi 23 te in hong nusia uh hi. Tuate in:-
1. Ngul Ngin 4. 10. 1917
2. Thang Eng 25. 12. 1917
3. Tut Lang 29. 10. 1917
4. Tuang Pum 9. 12. 1917
5. Vial Dam 9. 12. 1917
6. Gin Neng 31. 10. 1917
7. Vum Dam 26. 10. 1917
8. Kam Mang 28. 10. 1017
9. Ngo Kam 9. 10. 1917
10. Tual Kim 4. 9. 1917
11. Lun Kap 7. 12. 1917
12. Son Neng 7. 11. 1918
13. Kai Ngin 23. 10. 1918
14.Ma Ha Peng 21. 12. 1918
15.Khoi Gin 6. 6. 1917
16.Khup Za Dal 15. 10. 1917
17.Lang Za Khen 12. 2. 1917
18.Suan Thawng 29. 1. 1918
19.Zuan Pum 28. 12. 1918
20.Ngin Dam 7. 3. 1918
21.Siat Lut 9. 3. 1918
22.Kham Ngul 27. 4. 1918
23.Pau Pum 29. 1. 1918
te a hi uh hi. (Hih teng pen 1st World war hun sung a site¡ö hanah kivui a, limtakin hancing te’n cing uh hi).
Laimai 375 a pha Zomi khat ading a thupi mahmah "Zomite' Ngeina leh Innpite' tangthu" cih laibu zong ki zo siangta a Korea a om Zomi pawlkhatte' tungah zong bu 20 tang bang ki hawm khin hi. Pasian' hong deihsakna a om leh kawlgam panin a sawtlo-in hawm khia nuam ka hih manin a kihawm khiat zawh hunah tha nong piak tek nadingun zong hong zasak khol ing.
Thu kaikhawm
Thangsiam
ACTS University (Khitta)
S. Korea

.......................
Dr.Hau Za Cin' phuiitongliim pan...

Monday, May 20, 2013

Anlangh khuasat Pu Am Tun thu atom in








 



                     Anlangh khua 1896 Kum in sat nakipan uh aa 1897 kum in naki busa ta uh hi.

 Tedim & Anlangh khua sat tang thu a tom a gen na. 

                  Hih thu ciapteh na pen khuasat ngiat ahi Pu Amtun leh  ah tateng tungpan hi aa ahdiak in Pu Henpum leh Pi Niangngem te'n tawlkhat ong dampih uh ahih manin Pu Tun Khua Hau te unau teng tung pan ki ciamteh toto ahihi. Pi Niangngem bangpen 1955 leh 1960 kikal akum cianlian lo 1960 nehlam ciangbangh ong nuntakpih aa  thutampi kidong thei hi.

              Pu.sawnte~Pu Dongh Tawn Dimpi khua ah nateng hi.tua hunpen hunsiat laitak hi-in , DimPi ah Pu Dong Tawn nasi hi.
            Pu Dong Tawn a sihteh,a tapa Pu.Kai Hen pen naungek kipei thei panhi aa tagah ongsuak ahih man in. Ani ahi Pi Khup Vung in hehpih huai sain, bang cileh nungta theiding hiam ci-in lungkham ahih man in Lamzang aa Guite hau mahmah ahih man in vabelhpih ning ci in belhpih hi. Pu Kai Hen atangval ciang in Pu Guite gal ahing in (7) matsak in tunpih hi. Tua ciang in Guite in sila hinawnlo in zinkhak hi ding hiteh ci-in beh in naman uh hi. Tua khitciang in Pu Kai Hen in Tedim khua satding lunggulh ahih manin Pu Mang Gin kiang ah Tedim sato lengh  alang leh alang ah lokho theiding hihang, ci-in  Pu Mang Gin zol in Tedim ongsat uh aa, ah tupa Pu Khoi Lam inzongh nazui hi.
Tuama in Tedim ah kisat hangin kip zo ngeilo hi.Tua hunlai in galtam lai ahih man in khuakip theihnading leh lungmuan theih nading in, siamna siam aa kigen Kam Hau sam in eitawh hong omin Hausa semsak leng lungmuanhuai zawding hi cih ongki thukiim uh aa Hausa ding in KamHau nala uhhi. Tua aa kipan Pu Kai Hen te sat Tedim nakip suak hi. Pu,Kai Hen in a khuasat la hihbangh in  naphuak pah hi.

        (A).Dimtui vangkhua daidam va, kacih manin tuizum phialva nih a khiap tuibangh lang ee.......

       (B).Tuizum phialva nih a khiap tuibangh lang e,Dimtui vangkhua laiah tubang suan ing ee.........

   hih bang in la na phuk hi.

-         Khanglui te in khua a sat uhteh teci dingin la naphuak pahpah uh hi.

          Tuakhit teh mangkang te'n, 1889 March 10 ni-in Tedim honglak uhteh,Pu Kai Hen tateng, kikhen thang uhhi.Ngennung, Tongsial, Muizawl te khawng ah kikhen mang uhhi. Tua bang in Mikang ten Tedim onglak uhciang Pu Am Tun in, a pa khuasat laa phuah aa

   (A). Khua aw ci'ng e khua aw ci'ng e Dim tui vang khua aw ci'ng e.........

   (B). Kapa sai sat Dimtui vang khua do in phial tang bang theh ee...........ci-in naphuak hi.

                    Tedim panin pu Kai Hen tate, ki khenthang uh a,Pu Am Tun in, vanglai tuhin tuapan Ngen Nung nazuan hi. Pu Am Tun inTapa neinai lo a hih manin, a om pihding in, ah U Tawn Ngul ta pa lina Pu Nok Kham ah inn ah kem hi. Pu Amtun in Pu Nok Kham pen it mahmah in ah sungpiang taabangh phial ngaihsun beklo in ta pasal neilo hileh ah innluah ding aa akep ahihi.Pu Hen Pum ongpiang ciang in Pu Nok Kham ah Pa Pu Tawn Ngul tekiang ah ciah hi.

            Tua pan in Pu Am Tun khuasat nuam in kithawi hi. Tua hunlai in khuasat ding khat peuhpeuh utbang in kisat sak lo aa Uk pi te'n ah thuneih na uhtawh ut thu in khuasat theilo ding  khuasat nopleh nopsak lohna,khasiatna kilemloh na simmawhna khat peuhpeuh omlo in khuasat khuan omlo cih thukhun nei uh ahih man in aman zong thu nazong hi.A inn nuai pa kiang ah ka huang hongkek in laa tuapan in thuki nei ni in kei agual lel ahkhasia in ongkibawl ning,ci-in thusim khat ah neih khit uhciang in thu ki nei uh aa kilel sak hi khuasat theihna ding in thuhaksa tampi na nawk in na hanciam toto hi.

            Khuasat thei ding onghih ciang in khuamun ding gamvak khawm in ah et ciang in tu aa khuamun luii ah munlah hoih tui lah om ahih man in khuamun ding in hoih mahmah ee cih ah telciang in ahsungh pa Pu Lam Suang kiang ah khua kasat ding hi kei ongzui in ci-in na zol aa khuamun ding leh lo ding 1896 November kha kiim in va zuan in sing vaphuk uh hi.

            1897 January kiim inTuathu ah kitheih ciang in khuasat ding haza pawlkhat Ngennung te leh Thangkhal te kiciam simin ahlo zuatna uh halhun nailo pi vahal simsak uhhi. Tualai takin Pu Am Tun Ngennung ah khuapih te innlam huh aa inntung ah bii gan aa omlai tak hi in, gamkang meikhu ahlo zuatna lam pan vanlam ah khu to in meikhu kai ahhih man in, tua meikhu amuh ciang in, ahmah ki haza mahmah ahih lam thei ahih man in gamhal hun nailo pipi hihbangh meikhu pen kalo ongki halsak hitaktak ding hi ci-in theipah hi. Hehlua mahmah ahih man inPasal ka khangual bawlsa in takeining kasih leh kasih ci-in ah Innkuan un paiding kithawi uh aa ahsungh pa Pu Lamsuang ah zotleh Pu Lamsuang in tua lo halhun lo pi aa kihal bellding in paibuang keining ci-in na zahpih lai-in nazuinuam lo hi. Tuaciang in Pu Amtun zongh Pasal khawl lo ee ci-in umleh bel tengtawh ah innkuan un pai uhhi.        

1. Pu Amtun

2. Pi Ton Cing (Pu Amtun Zi)

 A tate~

3. Pi Awi Cing 

4. Pi Kim Nian

5. Pi Niang Ngem

6. Pu Hen Pum 

      Ah mau innkuan teng napai uh hi.

            Ngennung ah aveng pa tawh athusim kuaman theihpihlo in amah akhasia kineih ahhih man in akhasia takpi nasa uh ahih man in kilung nemsak in thuakpeuh in kinemsak lel in ci aa akhoh nateng uh hihbangh in la naphuak hi.

      (A). Ka phung in nemnem ong ci ee,  ciau tui suan in kal ingh ee.

      (B). Lun sinthu aa ciau tuisuan kal,phung aw ka nem sam diam aw .........ci-in naphuak hi.

         Ah lo zuat halhun nailo pi-in ah kihalsak ciang in hehlua ahih man in ah innkuan in kithawi in pai uh aa bangmah omnai lo pi singnuai ah giak uh ahih man in hihbang in laphuak hi.

        (A). Mun in gam lotann hiveng ee  khua khang ciautui kal ing ee.......
       (B). Tang in ka heh luat man in e nah nuai ah beng bang nga'ng ee......ci'n naphuak hi.

         Hihbang in khua ah sat theih nading in Ukpi tetung leh ahaza lawm leh gual te tung ah thuhak sa tampi nanawk ahih man in hihbang in la naphuak hi.

       (A). Lun sinthu leh tang gual tongdam khua khang ngo mei kai bang e.....

     (B). Khua khang ngo mei kai a bang ee, zingdai bang nawk zall ingh ee....... Ci-in laa naphuak hi.

          hihbang khuasat ding akipat aakipan thutampi tak nawk in ah lo halhun lopi kihalsak ciang in ahsungh pa Pu Lamsuang mahmah in zong nazui nuamnawn lo in hi mahleh lungkia lo in hanciam suak ahih man in hihbang in la naphuak hi..

      (A). Gual in nuihsiam hong lel zong in, sai bang ka sat sa hi ee........

       (B).Sai bang sat sa khua mun nuam aw mim leh sawm tang huai ve aw.....ci'n naphuak hi.

      Pu Am Tun lungkialo in, ah tateng tawh ki khuasa in lo ongpawi uh aa halhun lopi kihal sak himah leh Pasian in thupha napia in ankungte hoihin Pu Am Tun alung ongmuang ngamta ahih man in hihbang in la naphuak hi.

  (A). Ciin gual tuaigual tuang nusiang ee, ka manawh gamzang aw ee.

     (B). Manawh gamzang vonteng zaitha, sesum sang lah ngai zawng ee....ci-in la naphuak hi.

             Pu Am Tun leh ah zi leh ah ta tengtawh kikhua sa in nateng uhhi.Ah Kumkik/lo zonhun/lozuat hunkik Octobek khabei lam  November kha kipat lam in~ .Tongsial pan in (Pu Awn Pum Naulak, Pu Pau Tuang Gualnam, Pu Kham Cin Naulak ).Ahmau teng khuasat/khuazong dingin pai uh aa, Pu Amtun kiang tawn uh ahih man in pu AmTun in hihteng tawh kakhua kip leh cih ngaihsun ahih man in nakho/nazol aa kei tawh ongteng khawm un munhoih na pawlkhat kongkhosak ding hi va en unla nalung uh akimzawh leh ongteng khawm un ci-in ah zolciang in, amau zongh gamsung teng ah et uhciang in lungkim in nakhawl suak uh aa,tuakhit ciangin Tongsial aa om ah naihuai, ah sanggam te uhzongh  samuhhi. (lomun et masak na teng Awn Pum Sihpi, Pau Tuang Langvun, Kham Cin Khaupi teng ci hi.)

         Hih (Pu Awn Pum Naulak, Pu Pau Tuang Gualnam, Pu Kham Cin Naulak) tepen Pu Am Tun kiang atung masa hibek aa amau tunkhit tuakum mah in  Pu Lam Suang te ahizong midang mun tuamtuam pan pawlkhat inzong ongbel in mi ongtun behbeh hi. takciang in khuakip khat din mun onghita ahih manin  hausa kisam ta hi. Ah  tapa Hen Pum lah sanggam pasal dang neilo ahih man in pakhat sain,lah gualheu kisa pian in nidang ciang atapa mi nopneh khatin omkha leh ci ahih manin ah sungpiang taabangh aa ahneih ah sanggam pa TawnNgul tapa lina Pu Nok Kham kiang ah kata aw keitawh ong tengkhawm in nanau lah ahmahbek himawk ahih man in nang ongpai inla kei leh na nau sepding tang in hausa ongsem sakning keitawh ongteng khawm in ci-in nasam hi. Kei leh nanau sepding tang in, ah cihpen Pu Nok Kham in hausa semleh Pu Hen Pum inzongh hausa semkha nawnlo ding aa Pu Nok Kham tate in hausa zomto suakding ahih man in kei leh nanau tang in hausa ongsem sak ning ah ci na hihi. Tua bangh in asap ciang in Pu Nok Kham zong ah pano ngai mahmah ahih man in ah pano kiang ah hausa semding in  Tongsial pan ongpai ciang in ah sanggam te (Pu Hen Thawng,Pu Hen Za Nial, Pu En Zen, Pu Thang Khua Awn) ten zong ongzui uh aa, Gualnam te Pau Tuang inzongh ah sanggam te sam ahihman in nga(5) te'nzongh ongzui uh aa Naulak Pu Awn Pum leh Pu Kham Cin te'n zong ah sanggam te uh sam ahhih man in Tongsial pan ongpai uh hi. Tua ahih man in Pu Amtun in amaa tang leh atapa Pu Henpum hausa septang ding in Pu Nok Kham nasem sak hi. 

          Hihbangh in Tongsial aa om Pu Nok Kham hausa semding aa ahsap ciang in hihbangh in la naphuak hi.

         (A). Sinthu zaila-a tam zong in, ton mung in zial zo veng ee.........

       (B). Lai lung muan tuam na ding in ee, von aw pian dang aw ci ing e....... ci'n naphuak hi.

       Pu Nok Kham pai in Pu Amtun te'n kumnih nabangh tuk natung khin in anlak khit uh ahihi.

       Pu Amtun ah lo halhun lo pi kihalsak hi mahleh  tuakum an hoih mahmah in An nahau mahmah hi. Ah kumkik ciang in zongh ankhing kham uh aa anhau mahmah uh ahhih man in be kumlui tekhawng konglak khawng ah nabua uh ahih man in khua min ding in Anlangh ci'n Pu Amtun in naphuak hi.

        Khua mun luii ah kum sawm(10) val bang ongten khit uhciang in natna hoihlo pulnatna ongtung in mi sawm ( 40) bangh ongsih takciang in lau uh ahih manin tuaa ihten na mun ah nabu to uh aa nateng suak uhhi.

        Tua ahih ciang in Ukpi pa in khua mun luii huam (Area) teng na seh hawm sak aa Pu Am Tun khuasat ahih manin khuasat manding in sehnga suah sehthum taangding napia aa tuaciang in Hausa pi asem ahi Pu Nok Kham sehkhat hausa pi sepman in napia aa, tua ciang in Ukpi pa in Pu Sukte Pu Pum Khua Kam Anlangh hausa ding aa asawl hi mah leh Pu te in hausa na awn nuamlo ah hih man in hausa nihna nasem sak uh aa ahmah zong sehkhat napia hi. Tuaciang in Pu Thang Thual zong tanhneu khat napia uhhi amahpen thahat in zangsial lu khawng ahing tanngam khat ah thahat mahmah khat hi aa mi zahtak/pahtak khat hi aa Pu Am Tun leh Ukpi pa inzongh ah it khat uh ahih man in Pu Am Tun te lotawh tawmkhat  tanh napia uh hi. Ahih hang in tawlkhat khitciang in atanh ngah zalo/neu ahih man in nazuak aa Pu Am Tun temah in nalei hi.

        Pu Am Tun Anlangh khuasat ahih mahbang in khuasat gamh ah ngah Pu Amtun bekmah Anlangh minpiang ah om ahih manin khuasat gamh munleh mual kikem suak aa,khang tampi kepsuak laiding ki lunggulh hi. 2021 kum ciangin khuasung mencim nuamin khangkham gawp ahih manin khua mualdung sukteng ah kituah kikhi.










Thursday, May 16, 2013

Nute’ni Piankhiatna

nute’ ni Piankhiatna
Mothers day
“NUTE’NI” Mother’s day a phuankhia nu in Philadelphia a teng “Anna Javis” a kici mi ahi hi. Amah 1864 kum in suak a, mitkhua mulo sanggam khatbek nei hi. Leitung ngeina bangin it leh ngaih hon gnei hi napi a it masakpen tawh a hong kitten theihloh manin pasal neih loh dingin khentat hi. Nuntak lungmuanna Zumpi (Life Insurance)ah na sem hi. Kum 41 a phak in a nu in sihsan ahih manin, mit khua mulo a sanggam nu kem dingin a nasepna pan tawlnga hi.
Anna Javis in a nu’ kitangsapnate hong naakphawk lua mahmah ahih manin NUTE PHAWKNA NI bawl dingin hong geelin hong ngaih sunsun a, USA gam vaihawmte’ tungah ngen zelzel hi. Kum 1908 May 10 ni in Biakna lam ah hong kizang hi. 1914 kum ciangin US gambup zat dingin American President Mr. Woodrow Wilson makaihna tawh Perliament kikhopna panin May kha nipi nihna “NUTE NIPI” a zat ding khentat uh hi.
Hih hunin nute phawkna lim dingin paakkual kaang (White Camation) kizangh ding vaihawm hi. Mikhempeuh in hoih kisa in kipakta ciat ahih manin asawtsawt ciang sum metbawlna dingin kinei hi. Anna Javis hehlua ahih manin 1925 kum Nute’ Ni kikhopna ah “Paakkual pen summet bawlna ding hi lo hi,” ci-in hong kitom gawp a, atawpna ah Palik ten thong ah khum uh hi. Thukan te in thu adot uh ciangin hih paakkual kang pen kei tupna bangin kizangh lo hi, kaphuat bang kisik phial ing” cih zah dongin genkhia hi. Paakkual kaang summet bawl nading hilo hi, cih a gen kawikawi na hangin kum 60 aphak ciangin hailawh in hong sihlawh zuzen hi.
Nute’ Ni pen biakna bek ah hilo, ki-ukna lamah zong kizangh a, tu-in ei kiang ah zong kizangh den ta hi.
Nu meilo-in innkuan suangtheilo hi. I nu I patawh I nuntak khopsung in Nute’ kisapna kiphawk khol lo hi. Nute’ om lohna bangkua pen bu a nei lo vasa hon omna tawh kibang hi. Nu tawh tagah kici loin, pa tawh tagahte tagah hi, kici hi.
Nute’ ni pen asisa nu phawkna hi. A nungta lai nute pen vaakna kisam hi. Kawlte’ thuciin ah, “Nanu a sih ciangin kah kei inla, a nuntak lai in vaak in,” ci hi. Tua hi a, “Phamsa ningtui hong tulhsangin, ka hin lai ningtui tulh aw, Ka hin lai in albang kah aw, Thangvan ah hil ding hing e, hong ci ding hi.
Behlapna:
Nute’ ni pen asisa nu phawkna hi. A nungta lai nute pen vaakna kisam hi. Kawlte’ thuciin ah, “Nanu a sih ciangin kah kei inla, a nuntak lai in vaak in,” ci hi. Tua hi a, “Phamsa ningtui hong tulhsangin, ka hin lai ningtui tulh aw, Ka hin lai in albang kah aw, Thangvan ah hil ding hing e, hong ci ding hi.
Nute' thupitna Mipilte' gen pawlkhatte.
1. Nu hoih khat in Sia 100 tawh kikim hi. (George Herbert)
2. Nu hoih 3 hong pia le uh cin leitung buppi ka uk zo ding hi. ( Napoleon Bonarpat).
3. Pasian a zahtak nu a nei peuhmah genthei ngeilo hi. (Abraham Lincoln).
4. Nute in vantung kongpi tawhtang kemte ahi uh hi. ( Theodore Williams).
5. Nu hoih khat pen galkap kuan khat (Batalion 12) sangin manpha zaw hi. (H.Benson).
6. A lawhcing pasal peuhmah zi hoih neiteng ahi uh hi. (George Washington).
7. Nute hong pia dih un, amaute zangin leitung kong kilamdangsak ding hi. (St. Augustine).
8. "NU" cih kammal sungah lungnopna zatui namkim kiguang khawm hi. ( Bishop Thomson).
9. Nute in a tavuante uh hong zotekleh India gam in haksatna thuak lo ding hi. (Mahatama Ghandhi).
10. Nu banga Pawlpi a it lote in, Pasian zong Pa bangin it theilo hi. (Martin Luther).
Nute' Laivuanna (Examination) thudotnate: (100 marks)
1. Na ta tawh thu na ngenkhawm zel hiam?
2. Na ta tawh Topa' nasep khatpeuh na sem khawm ngei hiam?
3. Na ta tungah Lai Siangtho tangthu na gen ngei hiam?
4. Na ta Lai Siangtho kamngah na ngahsak hiam?
5. Na ta Sunday School thusinte na dongkik zel hiam?
6. Na ta, annek thunget na neihpih tangtang hiam?
7. Na ta in na Lai Siangtho sim laitak leh na thunget laitak hong mu kha ngei diam?
8. Ni sima na biak leh na pahtawipa pen Jesu Khris ahi, cih na ta in hong theih pih diam?
9. Innkuan kikhop na bawlpih hiam?
10. Na ta' ading atuam vilvelin thungetna hun na neihsak zel hiam?
Mat bang zah na ngah a Zomi nute' khempeuh a kia om lo dingin Zomi pate in kong lam en uh hi.
Zomi Nute' khempeuh in, Pasal tungpan a thupha, Pasian tungpan a thupha, teekte' tungpan a thupha leh tate' tungpan a thuphate a ngah kim dingin i kideihsak hi.
--
Thawn
Ref: AMC Bulletin , Kalaymyo





သမိုင္းပညာရွင္မ်ားရဲ႕ခန္႔မွန္းခ်က္အရ မိခင္မ်ားေန႔ကို ေ႐ွးဂရိလူမ်ဳိးေတြ Rhea နတ္သမီးကို ပူေဇာ္ပသရာက စခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေရာမေခတ္မွာလည္း မိခင္မ်ားေန႔ အထိမ္းအမွတ္ပဲြပံုစံ က်င္းပခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီပဲြက မယ္ေတာ္ Magna Mater နတ္ကို ပူေဇာ္ပသတာပဲျဖစ္တယ္။ ေရာမျမိဳ႔က Palatine Hill မွာ မယ္ေတာ္Magna Materအတြက္ အမွတ္တရေဆာက္ထားတဲ့ ေက်ာင္းေဆာင္ရွိတယ္။ ဒီလိုပူေဇာ္ပဲြကို ဘီစီ ၂၅ဝခုႏွစ္က စခဲ့ျပီး Festival of Hilaria လို႔ အမည္ေခၚတြင္ခဲ့တယ္။ မတ္ခ်္လမွာ က်င္းပျပီး ၁၅ရက္ေန႔ကေန ၁၈ရက္ေန႔အထိ ၃ရက္ၾကာ က်င္းပတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။


ႏိုင္ငံတိုင္း မိခင္မ်ားေန႔ က်င္းပတာခ်င္း မတူၾကဘူး။ ဒါေပမဲ့ တခ်ဳိ႔ႏိုင္ငံ ဥပမာ ဒိန္းမတ္၊ ဖင္လန္၊ အီတလီ၊ တူရကီ၊ ၾသစေတးလွ်နဲ႔ ဘယ္လ္ဂ်ီယံတို႔က ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္းရဲ႕ေမလ ဒုတိယပတ္ တနဂၤေႏြေန႔မွာ မိခင္မ်ားေန႔ကို က်င္းပေလ့ရွိတယ္။


၁) အဂၤလန္ႏိုင္ငံ က်င္းပပံု


အဂၤလန္ႏိုင္ငံရဲ႕Mothering Sunday က်င္းပပံုက ယခုေခတ္ မိခင္မ်ားေန႔ က်င္းပပံုနဲ႔ပိုတူတယ္။ Mid-Lent Sunday လို႔လဲ ေခၚၾကတယ္။ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ရဲ႕အာပတ္ေျဖပဲြ ေနာက္ဆံုးပတ္ တနဂၤေႏြေန႔မွာ က်င္းပၾကတယ္။ တခ်ဳိ႔ဆုိ႐ုိးေတြက ဒီပဲြဟာ ေရွးေရာမေတြ Cybele နတ္သမီးကို ပူေဇာ္တဲ့ပဲြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနျပီး မယ္ေတာ္မာရီကို အထိမ္းအမွတ္ျပဳတဲ့ပဲြလို႔ ဆိုပါတယ္။ တခ်ဳိ႔ကလည္း Mother Churchနဲ႔ နတ္သမီးေနရာကို အစားထိုးလိုက္ျပီး အဲဒီအခ်ိန္ေရာက္ရင္ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာ၀င္ေတြက သူတို႔ႏွစ္ျခင္းခံခဲ့တဲ့ ေနရာကို ျပန္လာျပီး သူတို႔ရဲ႕၀ိညာဥ္ကို မိခင္သဖြယ္ လမ္းျပေပးတဲ့ မယ္ေတာ္မာရီကို ပူေဇာ္ၾကတယ္လို႔ သိရတယ္။


တစ္ဖန္ ၁၇ ရာစုအဂၤလန္မွာ အျပင္ေရာက္ေနတဲ့ သားသမီးေတြက ႏွစ္တိုင္းႏွစ္တိုင္းရဲ႕ဒီလိုရာသီမွာ အိမ္ျပန္ၾကျပီး မိခင္နဲ႔ စုေဝးၾကတယ္။ လက္ေဆာင္ပစၥည္း ဒါမွမဟုတ္ mothering cake ေတြကို မိခင္အတြက္ လက္ေဆာင္ေပးၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က ဒီလိုပဲြေတာ္မွာ ဂ်ံဳ၊ သၾကား၊ ႏြားႏို႔နဲ႔ အေမႊးနံ႔ေတြကို ေရာက်ဳိျပီး စားၾကတယ္။ မတူတဲ့ ေနရာေဒသမွာ အစားအစာေတြကလဲ ကဲြျပားၾကတယ္။ အဂၤလန္နဲ႔ စေကာတလန္ဖက္က carlings လို႔ေခၚတဲ့ စားစရာတစ္မ်ဳိးကို မိခင္မ်ားေန႔မွာ လုပ္စားၾကတဲ့အတြက္ မိခင္မ်ားေန႔ကို Carling Sunday လို႔လဲ ေခၚၾကတယ္။


၂) အေမရိကန္ က်င္းပပံု


အေမရိကန္ အမ်ဳိးသမီး Anna M. Jarvis (၁၈၆၄- ၁၉၄၈) ရဲ႕ေထာက္ခံေျပာဆိုမႈေၾကာင့္ မိခင္မ်ားေန႔ကို လူသားမိခင္ရဲ႕ အထိမ္းအမွတ္ေန႔အျဖင့္ သတ္မွတ္လိုက္ၾကတယ္။ တစ္သက္လံုး အိမ္ေထာင္မျပဳခဲ့တဲ့ Anna က သူ႔မိခင္ Anna Rees Jarvis နဲ႔ သက္ဆံုးတိုင္ေနခဲ့တယ္။ သူ႔မိခင္က ဖာသာတစ္ဦးရဲ႕သမီးျဖစ္ျပီး West Virginia ျပည္နယ္ Grafton ဆိုတဲ့ၿမိဳ႕ေလးရဲ႕ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုမွာ Sunday School အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ စာသင္ခဲ့တယ္။


ႏွစ္ဆယ္ရာစုႏွစ္စမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းေတြထဲ ပါ၀င္ခြင့္ရျပီး ႏိုင္ငံေရးေတြမွာ ဆႏၵမဲေပးခြင့္ေတြ ရလာၾကတယ္။ ဒီလိုအခြင့္အေရးရတဲ့ ေနရာမွာ ၾကီးျပင္းလာခဲ့တဲ့ Annaက ႏိုင္ငံေရးေတြမွာ ပါ၀င္ခဲ့တယ္။ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ ေမလမွာ သူ႔မိခင္ဆံုးသြားတယ္။ မိခင္ဆံုးျပီး (၂)ႏွစ္မွာ Anna က သူ႔မိခင္စာသင္ခဲ့တဲ့ ဘုရားေက်ာင္းမွာ (၂)ႏွစ္ျပည့္ (ေမလ ဒုတိယပတ္ တနဂၤေႏြေန႔) အထိမ္းအမွတ္ေန႔အျဖစ္ က်င္းပခဲ့တယ္။ အထိမ္းအမွတ္ပဲြမွာ မိခင္ရဲ႕ခ်ဳိျမိန္မႈ၊ ႐ိုးသားမႈနဲ႔ ထာ၀ရတည္တံ့မႈကို မိခင္ၾကိဳက္တဲ့ အျဖဴေရာင္ Dianthus caryophyllusပန္းေတြနဲ႔ အစားထိုးခင္းက်င္းခဲ့တယ္။ အခုေခတ္မွာေတာ့ မိခင္မ်ားေန႔ကို အနီေရာင္ပန္း Dianthus caryophyllus အျဖင့္ ေျပာင္းလဲခဲ့ျပီး အျဖဴေရာင္ကိုေတာ့ ကြယ္လြန္သြားတဲ့မိခင္ေတြအတြက္ သံုးၾကတယ္။





၁၉၀၈ ခုႏွစ္မွာ ပံုစံတူအထိမ္းအမွတ္ေန႔ ထပ္က်င္းပခဲ့ျပန္တယ္။ အဲဒီေနာက္ Anna ဟာ မိတ္ေဆြ တခ်ဳိ႔နဲ႔ေပါင္းျပီး letter-writing campaign အဖဲြ႔ကို ဖဲြ႔စည္းခဲ့တယ္။ ေခါင္းေဆာင္ အၾကီးအကဲ၊ ကုန္သည္၊ ပါတီ၀င္ေတြရဲ႕ ေထာက္ခံမႈကိုယူျပီး အဲဒီအထိမ္းအမွတ္ေန႔ကို တစ္ႏိုင္ငံလံုးရဲ႔ မိခင္မ်ားေန႔အျဖင့္ သတ္မွတ္ခဲ့တယ္။ အဖဲြ႔အစည္းရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္တစ္ခုက သူ႔မိခင္ကို လြမ္းဆြတ္ျခင္းကေန ရွိသမွ် အေမအားလံုးကိုေလးစားျပီး လူေတြအားလံုး ဒီလိုအခ်ိန္အခါမွာ မိခင္အေပၚထားတဲ့ ေလးစားမႈ၊ ခ်စ္ျခင္းေတြကို ထုတ္ေဖာ္ျပသဖို႔နဲ႔ မိသားစုအခ်င္းခ်င္း ေမတၱာေတြ ပိုမိုခိုင္ျမဲေစေအာင္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ရည္ရြယ္ခ်က္တစ္ခုက အမ်ဳိးအမီးမ်ားအတြက္ ေန႔တစ္ေန႔အျဖင့္ သတ္မွတ္ျပီး အထူးသျဖင့္ အိမ္ေထာင္တစ္ခုလံုးအတြက္ အနစ္နာခံ ေပးဆပ္ေနတဲ့ မိခင္ဆိုတဲ့ အမ်ဳိးသမီးကို အာ႐ံုထား၊ ဂ႐ုျပဳမိဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။


Annaရဲ႔ ၾကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ၁၉၁၀ခုႏွစ္မွာ West Virginia ျပည္နယ္က မိခင္မ်ားေန႔ကို အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ ေၾကာ္ျငာလိုက္တယ္။ ၁၉၁၁ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ျပည္နယ္တိုင္းက မိခင္မ်ားေန႔ကို က်င္းပၾကတယ္။ အဲဒီႏွစ္မွာပဲ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအသီးသီးက ဥပမာ မက္ဆီကို၊ ကေနဒါ၊ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ေတာင္အေမရိကားနဲ႔ အာဖရိကတိုက္တို႔ကလဲ မိခင္မ်ားေန႔ကို စတင္က်င္းပခဲ့တယ္။ ၁၉၁၂ ခုႏွစ္ ၁၂ လပိုင္း ၁၂ ရက္ေန႔မွာ The Mother's Day International Association ကို စတင္ဖဲြ႔စည္းျပီး မိခင္မ်ားေန႔ကို အသိအမွတ္ျပဳခဲ့တယ္။


၁၉၁၃ ခုႏွစ္ Pennsylvania ျပည္နယ္ကလည္း မိခင္မ်ားေန႔ကို အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေန႔အျဖစ္ ေၾကာ္ညာခဲ့တယ္။ ၁၉၁၄ ခုႏွစ္ ေမလ ၈ ရက္ေန႔ မွာ လြတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္တို႔ရဲ႔ အတည္ျပဳခ်က္နဲ႔ ေမလ ဒုတိယပတ္ တနဂၤေႏြေန႔ကို အေမရိကားရဲ႕မိခင္မ်ားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတယ္။ အေမရိကန္ သမၼတ Woodrow Wilson က အတည္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးေပးခဲ့တယ္။


၃) ကမာၻ႔အရပ္ရပ္က မိခင္မ်ားေန႔ က်င္းပပံု


ကမာၻ႔အရပ္ရပ္က မိခင္မ်ားေန႔ က်င္းပခ်ိန္ျခင္း မတူၾကဘူး။ ေနာ္ေ၀းက ေဖေဖာ္၀ါရီလ ဒုတိယ တနဂၤေႏြ၊ အာဂ်င္တီးနားက ၁၀လပိုင္း ဒုတိယ တနဂၤေႏြ၊ လက္ဘႏြန္က ေႏြဦး၀င္စ ပထမေန႔ရက္၊ အာဖရိကက ေမလ ပထမတနဂၤေႏြေန႔မွာ က်င္းပၾကတယ္။


Yugoslavia ႏိုင္ငံ Serbian လူမ်ဳိးေတြ မိခင္မ်ားေန႔ကို Materice လို႔ေခၚၾကျပီး ခရစၥမတ္မေရာက္ခင္ ႏွစ္ပတ္အလိုမွာ က်င္းပၾကတယ္။ သူတို႔က်င္းပပံုက မိခင္မ်ားေန႔ မနက္ခင္းမွာ ကေလးေတြက မိခင္အိပ္ခန္းထဲ ခိုး၀င္ျပီး မိခင္ကို ၾကိဳးနဲ႔တုတ္ၾကတယ္။ မိခင္ႏိုးလာရင္ ကေလးေတြကို ေခါင္းအံုးေအာက္မွာ သိမ္းထားတဲ့ လက္ေဆာင္ပစၥည္းေတြေပးျပီး ၾကိဳးျဖည္ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုရတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။


အိႏိၵယလူမ်ဳိးေတြက ၁ဝလ လဆန္းပိုင္းမွာ Durga Puja လို႔ေခၚတဲ့ ၁၀ရက္ပဲြကို က်င္းပၾကတယ္။ ပဲြက သူတို႔ဘာသာမွာ အေရးအပါဆံုး နတ္သမီးတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ Durga Durga ကို ပူေဇာ္ပသၾကျခင္းျဖစ္တယ္။ အဲဒီနတ္သမီးက ခႏၶာကိုယ္ျမင့္မားျပီး လက္၁ဝေခ်ာင္းပါတယ္။ လက္တိုင္းမွာကိုင္ထားတဲ့ လက္နက္ကိရိယာေတြက မေကာင္းဆိုးဝါးေတြကို ေမာင္းထုတ္ဖ်က္ဆီးႏိုင္စြမ္း ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။


စပိန္နဲ႔ ေပၚတူဂီေတြရဲ႔ က်င္းပပံုက ဘာသာေရးပဲြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတယ္။ ၁၂ လပိုင္း ၈ ရက္ေန႔ မယ္ေတာ္မာရီကို ပူေဇာ္တဲ့ေန႔နဲ႔အတူ သားသမီးေတြက မိခင္အေပၚထားတဲ့ သူတို႔ရဲ႕ေမတၱာကို ထုတ္ေဖာ္ျပသတဲ့ေန႔ (မိခင္မ်ားေန႔)အျဖစ္ က်င္းပၾကတယ္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံရဲ႕မိခင္မ်ားေန႔က ေမလ ေနာက္ဆံုးပတ္ တနဂၤေႏြေန႔ျဖစ္ျပီး တစ္အိမ္သားလံုးရဲ႕ေမြးေန႔ပဲြအျဖစ္ က်င္းပၾကတယ္။ ညစာစားပဲြကို မိသားစုအားလံုး တူညီတက္ေရာက္ၾကျပီး စားပဲြျပီးရင္ မိခင္အတြက္လုပ္ထားတဲ့ ေမြးေန႔ကိတ္ကို စားၾကျပန္တယ္။


ဆီြဒင္ႏိုင္ငံလည္း ေမလ ေနာက္ဆံုးပတ္ တနဂၤေႏြေန႔မွာ မိခင္မ်ားေန႔ကို က်င္းပၾကျပီး ဆီြဒင္ၾကက္ေျခနီအသင္းက မိခင္အတြက္ ရည္စူူးထားတဲ့ ပလပ္စတစ္ပန္းေတြကို ရန္ပံုေငြအျဖင့္ ေရာင္းခ်ၾကတယ္။ ဂ်ပန္နဲ႔ ေျမာက္အေမရိကားတိုက္ ႏိုင္ငံမ်ားက အေမမ်ားေန႔ကို တစ္ေန႔ထဲ က်င္းပၾကတယ္။ ၄ႏွစ္တစ္ခါ ဒီလိုေန႔ရက္မွာ အသက္ ၆ႏွစ္မွ ၁၄ႏွစ္ အရြယ္ထိ “ကြ်န္ေတာ့္မိခင္” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ပန္းခ်ီျပပဲြကို ကမာၻ႔အႏွံ႔ လွည့္လည္က်င္းပၾကတယ္။


မိခင္မ်ားေန႔ကို ယေန႔တိုင္ ျပဳလုပ္က်င္းပခဲ့ၾကတယ္။ အရင္က မိခင္ေတြကို သတိရေအာင့္ေမ့တဲ့ေန႔အျဖင့္ က်င္းပခဲ့ရာကေန လူအဖဲြ႔အစည္းအတြက္ စေတးခံ၊ အနစ္နာခံ ေပးဆပ္ခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးအမီးေတြအတြက္ပါ က်င္းပလာၾကတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ အရာရာမွာ ရင္ေဘာင္တန္းလာႏိုင္သလို မိခင္တစ္ဦးကလည္း မိသားစုဆိုတဲ့ နယ္ပယ္ထဲမွာတင္မကပဲ အဖက္ဖက္မွာ အေရးပါေၾကာင္းကိုု ျပသျခင္းလဲျဖစ္တယ္။ Annaက ဥပမာေကာင္း တစ္ခုျဖစ္တယ္။ သူဟာ တစ္သက္လံုး အိမ္ေထာင္မျပဳခဲ့၊ မိခင္မလုပ္ဖူးခဲ့ဘဲ မိခင္၊ အိမ္ေထာင္ရွင္မ၊ ဇနီးမယားဆိုတဲ့ သရုပ္ကို မေဆာင္ခဲ့ဖူးသူျဖစ္ေပမဲ့ မိခင္ရဲ႕ၾကီးမားတဲ့ အႏႈိင္းမဲ့ေမတၱာတရားကို လူေတြသိေအာင္၊ နားလည္ေအာင္ ျပသႏိုင္ခဲ့တယ္။
 

Wednesday, May 8, 2013

MAILAM THUPIANG DING NOSTRADAMUS GEN KHOLHNA PAWLKHAT

MAILAM THUPIANG DING NOSTRADAMUS GEN KHOLHNA PAWLKHAT A beisa thute le hong piang laiding thute a genkholh thei ‘Nostradamus’ akici mikhat kumzalom (16) lai in Belgium gam ah min thang mahmah hi. A mah laibu khat Antiverpen khua Catholic biakinn pi alui mahmah sung khat ah kimu hi. Tua biakinn aki lam zaw kum (700) phazo hi. Tua laibu sunga ciaptehna te sungpan abeisa hunlui kum tampi sung ate lanawn loin, tulai hun leh hong pailai ding hun sunga, a gen nate enkik le hang : 2007-2008 : Leitung ah zinling, meimual pawkkham cihte hong tam semsem ding. Cuba, Scotland.(N) Nethaland,(S) Italy gamte tui in tuum ding hi. 2012 : Pilna khang mahmah dinga, gam khat leh gam khat mite melmu (TV) tawh kimu / kiho thei ding uh hi. 2012-2013 : Mihing te asih hang in, tua sihna nung ah nuntakna khat neilai hi ci-in Scientist mipil te’n mukhia dinga, asisa te khatawh amasa pen kizop / kiho theina ding in Leitung dang pan mipil te’n huh ding uh hi. 2015 : Mihing te leh tuipi sunga, ngasapi te kizopna hong nei thei tading uh hi. 2016-2018 : Mars aksipi tung ah amasa pen in mihing te hongkahzo tading hi. ih omna Leitung tawh kisun ding in hong puah ding uh hi, Nisuahna gamlai lampan galpi hong kipan ding hi. galpi hong kipat nading in Iran gam in USA, Israel, Russia, Ukrain leh Europe sumbawl kipawlna gam te tawh hong kilang nei dinga, ‘KAGAL UHHI’ci in tangko ding hi. Upna kibang lote biakna tawh kisai in gal le sa in hong kido ding hi, Guahzu bangin kaat le meikuang zu ding hi, Leisung pan nangawn in meikuang pusuak ding hi. 2020 : Leitung galpi piang tading hi, Leitung bup kaang in kuang tuum ding hi. Hih laibu sung a ciaptehna tawpna lam ah a gen na pan in, nuntatna a nei khempeuh hih Leitung pan beisiang in mai mang ding hi, a hih hang in piancil lai a, Adam le Eva apian dan in mithak hong piang kik ding hi na ci hi. ( Sun 19/may/1992- sungpan ) A tunga Nostradamus pen AD sung Pasian in mihingte I maw na kisik kik na dinga taanglai kamsang te bang mah a, hong zah kamsangpi te (4) sung pan athu gen te kumsau pi a gen pen le aman / adih pen ahihi. A thu gen te pen Laisiangtho sang in muan ding hilo a,Laisiangtho tawh tulai thu piang te tawh etkah ding hi zaw hi. A thu gen atawp na langa, ‘ nuntatna a nei khempeuh hih Leitung pan beisiang in mai mang ding hi ‘ acih pen NUCLEAR bomb tang te kizangh ta ding a, nuntatna nei khempeuh simang ta ding acihna hi. A Kai khawm, Pa, En Pau ( Nuampi pa )